Gwida għall-Edukaturi fuq il-Pedagoġija u l-Assessjar
Agħfas fuq l-icon t'hawn isfel biex tniżżel il-Gwida għall-Edukaturi fuq il-Pedagoġija u l-Assessjar

Il-Qasam tat-Tagħlim: L-Edukazzjoni għad-Demokrazija / L-Umanitajiet
L-Istudji Ambjentali > LEVEL 8
L-Aspett tas-Suġġett: L-ilma
↵
1] Kapaċi nidentifika u nispjega għaliex il-gżejjer Maltin għandhom riżorsi limitati ta' ilma ħelu.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
2] Kapaċi nispjega kif l-ilma fil-gżejjer Maltin ġie mmaniġġjat b'mod sostenibbli matul iż-żminijiet. Kapaċi nanalizza l-importanza tal-liġijiet relatati mal-ilma u tal-istrutturi li bihom jinġabar, jinħażen u jitwassal l-ilma, li nbnew matul perijodi differenti.
L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI
3] Kapaċi nanalizza l-użi varji ta' mkejjen minn fejn joħroġ l-ilma ġieri eż. l-Għajn tal-Ħasselin u t-Triq tal-Għajn (il-Fontana) u l-funtani tal-ilma/għejun li kienu jintużaw fl-imgħoddi, u nevalwa s-sengħa meħtieġa għat-tħaffir ta' bjar f'għamla ta' qanpiena u għall-bini ta' ħażniet oħra tal-ilma, mill-antenati tagħna.
4] Kapaċi niddiskuti prattiċi li huma ta' theddida għad-disponibbiltà u l-kwalità tar-riżorsi tal-ilma, eż. l-ippumpjar żejjed tal-ilma, l-ispieri illegali, u l-użu irresponsabbli tal-fertilizzanti.
IL-LINGWA ESPRESSIVA
5] Kapaċi nispjega kif ix-xejriet ta' meta tinżel ix-xita, l-imblukkar tan-nixxigħat tal-ilma li jwasslu għall-widien, u t-tnaqqis tal-uċuħ li jassorbu l-ilma jwasslu għal għargħar ta' ilma qerriedi u għat-tkaxkir u l-ġarr tal-ħamrija.
IL-LINGWA ESPRESSIVA
6] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif il-ħtieġa għall-ilma evolviet matul iż-żminijiet u niddeskrivi l-modi ta' tnaqqis tal-ħela tal-ilma li ġew addottati.
KONJITTIVA
7] Nagħraf l-importanza li f'kull bini jkun hemm faċilità għall-ġbir tal-ilma tax-xita.
IT-TAGĦLIM KONJITTIV
8] Kapaċi nuri kif l-ilma tal-pjan u l-ħażna naturali tal-ilma ta' fuq it-tafal huma r-riżultat tal-istruttura ġeografika tal-gżejjer Maltin.
9] Kapaċi nispjega r-rabta ta' bejn iċ-ċiklu tal-ilma u d-disponibbiltà tar-riżorsi tal-ilma ħelu.
IT-TAGĦLIM SOĊJALI
10] Kapaċi niddiskuti kif l-ilma mill-impjanti tar-reverse osmosis jissupplixxi l-bini bl-ilma u nidentifika l-aspetti negattivi u pożittivi tiegħu.
IT-TAGĦLIM KONJITTIV

11] Kapaċi nirriċerka u nikkompara l-perċentwali ta' ilma pprovdut mill-impjanti tar-reverse osmosis mal-ilma li jiġi ppumpjat mill-ilma tal-pjan.
L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM
12] Kapaċi nidentifika r-raġunijiet u l-konsegwenzi ta' dawn il-valuri.
NITGĦALLEM INKUN JIEN
13] Kapaċi nassessja kemm huma xierqa s-sistemi użati biex jittaffew il-kwistjonijiet relatati mad-disponibbiltà tal-ilma, eż. is-sistemi tal-ilma użat, l-impjanti għat-tisfija tal-ilma.
PRATTIKA
14] Kapaċi nieħu azzjonijiet personali u nikkollabora ma' oħrajn biex nippromwovi miżuri prattiċi għat-tnaqqis tal-konsum tal-ilma.
IL-KOMUNIKAZZJONI GĦAD-DIVERSITÀ
15] Kapaċi nispjega li l-ilma hu s-sors tal-ħajja għal kull tip ta' ħlejqa f'kull tip ta' abitat, kif ukoll għaliex l-ilma hu utli għall-ħajja organika.
IL-LINGWA ESPRESSIVA
1] Kapaċi nidentifika u nispjega għaliex il-gżejjer Maltin għandhom riżorsi limitati ta' ilma ħelu.

2] Kapaċi nispjega kif l-ilma fil-gżejjer Maltin ġie mmaniġġjat b'mod sostenibbli matul iż-żminijiet. Kapaċi nanalizza l-importanza tal-liġijiet relatati mal-ilma u tal-istrutturi li bihom jinġabar, jinħażen u jitwassal l-ilma, li nbnew matul perijodi differenti.

3] Kapaċi nanalizza l-użi varji ta' mkejjen minn fejn joħroġ l-ilma ġieri eż. l-Għajn tal-Ħasselin u t-Triq tal-Għajn (il-Fontana) u l-funtani tal-ilma/għejun li kienu jintużaw fl-imgħoddi, u nevalwa s-sengħa meħtieġa għat-tħaffir ta' bjar f'għamla ta' qanpiena u għall-bini ta' ħażniet oħra tal-ilma, mill-antenati tagħna.
4] Kapaċi niddiskuti prattiċi li huma ta' theddida għad-disponibbiltà u l-kwalità tar-riżorsi tal-ilma, eż. l-ippumpjar żejjed tal-ilma, l-ispieri illegali, u l-użu irresponsabbli tal-fertilizzanti.

5] Kapaċi nispjega kif ix-xejriet ta' meta tinżel ix-xita, l-imblukkar tan-nixxigħat tal-ilma li jwasslu għall-widien, u t-tnaqqis tal-uċuħ li jassorbu l-ilma jwasslu għal għargħar ta' ilma qerriedi u għat-tkaxkir u l-ġarr tal-ħamrija.

6] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif il-ħtieġa għall-ilma evolviet matul iż-żminijiet u niddeskrivi l-modi ta' tnaqqis tal-ħela tal-ilma li ġew addottati.

7] Nagħraf l-importanza li f'kull bini jkun hemm faċilità għall-ġbir tal-ilma tax-xita.

8] Kapaċi nuri kif l-ilma tal-pjan u l-ħażna naturali tal-ilma ta' fuq it-tafal huma r-riżultat tal-istruttura ġeografika tal-gżejjer Maltin.
9] Kapaċi nispjega r-rabta ta' bejn iċ-ċiklu tal-ilma u d-disponibbiltà tar-riżorsi tal-ilma ħelu.


10] Kapaċi niddiskuti kif l-ilma mill-impjanti tar-reverse osmosis jissupplixxi l-bini bl-ilma u nidentifika l-aspetti negattivi u pożittivi tiegħu.


11] Kapaċi nirriċerka u nikkompara l-perċentwali ta' ilma pprovdut mill-impjanti tar-reverse osmosis mal-ilma li jiġi ppumpjat mill-ilma tal-pjan.

12] Kapaċi nidentifika r-raġunijiet u l-konsegwenzi ta' dawn il-valuri.

13] Kapaċi nassessja kemm huma xierqa s-sistemi użati biex jittaffew il-kwistjonijiet relatati mad-disponibbiltà tal-ilma, eż. is-sistemi tal-ilma użat, l-impjanti għat-tisfija tal-ilma.

14] Kapaċi nieħu azzjonijiet personali u nikkollabora ma' oħrajn biex nippromwovi miżuri prattiċi għat-tnaqqis tal-konsum tal-ilma.



L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum






4] Kapaċi ninvestiga kif l-iżvilupp li hu maħsub biss għat-tkabbir ekonomiku jista' jwassal għall-qerda tal-ekosistemi u t-telf tal-bijodiversità.




6] Kapaċi nagħraf kif u għaliex kien jintuża l-melħ fl-imgħoddi, u l-għan tiegħu bħala valur monetarju.

L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Agrikultura
1] Kapaċi nevalwa l-benefiċċji tax-xiri ta' prodotti lokali meta possibbli.
NITGĦALLEM KIF
2] Kapaċi nagħmel lista ta' prodotti lokali tal-gżejjer Maltin u nispjega l-metodu tal-biedja u l-produzzjoni tal-uċuħ tar-raba'.
PRATTIKA

3] Kapaċi nassoċja prodotti tradizzjonali lokali li jintużaw fil-kċina Maltija, u nidentifika l-identità kulturali assoċjata mal-industrija kulinarja nnifisha.
L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI
4] Kapaċi nindika l-benefiċċji tax-xiri ta' prodotti lokali sostenibbli.
PERSONALI
5] Kapaċi nispjega kif l-użu tal-fertilizzanti u l-pestiċidi jista' jkollu impatt fuq riżorsi oħra bħall-kwalità tal-ilma, il-mikroorganiżmi fil-ħamrija, u l-kwalità tal-prodotti.
IL-LINGWA ESPRESSIVA
6] Kapaċi nagħti diversi eżempji kif in-nies jistgħu jinterferixxu l-bijodiversità lokali.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
7] Kapaċi nagħmel lista ta' vantaġġi u żvantaġġi tal-biedja organika meta mqabbla mal-biedja konvenzjonali.
NITGĦALLEM INKUN JIEN
8] Kapaċi nqabbel prattiċi tradizzjonali tal-biedja ma' prattiċi tekniċi moderni. Kapaċi niddiskuti b'mod kritiku l-implikazzjonijiet assoċjati mal-industrijalizzazzjoni tal-biedja u kif ċerti tradizzjonijiet sparixxew mill-gżejjer Maltin.
NITGĦALLEM KIF
9] Kapaċi nidentifika forom differenti ta' moħqrija tal-annimali li ġejjin minn prattiċi bħalma huma t-tiġrijiet tradizzjonali u t-trobbija tal-annimali.
L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM


2] Kapaċi nagħmel lista ta' prodotti lokali tal-gżejjer Maltin u nispjega l-metodu tal-biedja u l-produzzjoni tal-uċuħ tar-raba'.


3] Kapaċi nassoċja prodotti tradizzjonali lokali li jintużaw fil-kċina Maltija, u nidentifika l-identità kulturali assoċjata mal-industrija kulinarja nnifisha.













L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Enerġija
1] Nagħraf li Malta tiddependi bis-sħiħ fuq l-użu tal-fuels fossili għall-iġġenerar tal-elettriku. Kapaċi nikkunsidra t-tniġġis ikkawżat mill-ħruq tal-fuels fossili u l-miżuri meħtieġa biex jitnaqqas it-tniġġis.
L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM
2] Kapaċi nidentifika l-benefiċċji ta' sorsi ta' enerġija rinnovabbli.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
3] Kapaċi niġbor data biex nosserva l-konsum tal-elettriku fl-iskola/fid-dar u nissuġġerixxi modi prattiċi għat-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija.
L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI
4] Kapaċi ninvestiga t-tekniki użati fil-binjiet li jiffrankaw l-enerġija.
PERSONALI
5] Kapaċi nanalizza l-effiċjenza tal-enerġija ta' apparati u kif dawn inaqqsu l-konsum tal-enerġija.
IT-TAGĦLIM KREATTIV
6] Kapaċi ninvestiga l-effett tal-faċilitajiet li jiġġeneraw l-enerġija fuq l-abitati tal-madwar.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
7] Kapaċi nagħmel lista ta' tekniki li kienu jintużaw fl-imgħoddi u li m'għadhomx jintużaw bis-saħħa ta' apparati moderni.

2] Kapaċi nidentifika l-benefiċċji ta' sorsi ta' enerġija rinnovabbli.



4] Kapaċi ninvestiga t-tekniki użati fil-binjiet li jiffrankaw l-enerġija.

5] Kapaċi nanalizza l-effiċjenza tal-enerġija ta' apparati u kif dawn inaqqsu l-konsum tal-enerġija.

6] Kapaċi ninvestiga l-effett tal-faċilitajiet li jiġġeneraw l-enerġija fuq l-abitati tal-madwar.

7] Kapaċi nagħmel lista ta' tekniki li kienu jintużaw fl-imgħoddi u li m'għadhomx jintużaw bis-saħħa ta' apparati moderni.
L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Industrija




3] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif l-għodod, it-tekniki, l-istili u l-materjali tal-industrija tal-bini evolvew matul is-snin.





6] Kapaċi nagħraf li l-iskart għandu jiġi pproċessat kif jixraq ħalli jkunu mħarsa r-riżorsi naturali.

7] Kapaċi nanalizza l-proporzjon tal-inħawi mibnija meta mqabbla mat-telf tal-ekosistemi.



9] Kapaċi nidentifika l-effetti negattivi tar-rimi illegali fuq abitati varji.


10] Kapaċi nindika kif iż-żoni industrijali għandhom impatt fuq il-kwalità tal-ħajja tar-residenzi li jgħixu fil-madwar.

L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Iskart












7] Kapaċi naħdem f'tim biex norganizza kampanja kontra ż-żibel mormi bl-addoċċ.











13] Kapaċi nuri kif iż-żibel jista' jkun ta' dannu għall-flora u l-fawna.

14] Kapaċi nissuġġerixxi titjib fil-proċeduri tal-ġbir tal-iskart.



L-Aspett tas-Suġġett: Il-Mobilità


2] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif il-mobilità u l-mezzi tat-trasport tbiddlu mas-snin.

3] Kapaċi nikkunsidra mezzi sostenibbli ta' trasport bħala għażliet vijabbli.

4] Kapaċi ninvestiga kif il-mezzi tat-trasport tal-imgħoddi jistgħu jiġu adattati għal modi moderni ta' mobilità sostenibbli.

5] Kapaċi nagħti eżempji li juru li l-industrija tal-karozzi hi industrija intensiva ta' xogħol, materjal u enerġija.
6] Kapaċi nirrifletti fuq l-effetti negattivi tal-emissjonijiet tal-karozzi u l-impatt tagħhom fuq it-tibdil fil-klima.

7] Kapaċi nidentifika l-impatt negattiv li għandhom il-karozzi fuq il-viċinati, eż. it-tniġġis tal-arja u l-ħsejjes, l-effetti fuq il-bini u l-monumenti.

8] Kapaċi niddistingwi l-impatti ambjentali differenti tal-karozzi li jaħdmu bil-petrol, bid-diesel, bl-elettriku, bis-sistema solari u bl-LPG.

9] Kapaċi nanalizza b'mod kritiku l-istat tas-sistema tat-trasport pubbliku ta' Malta. Kapaċi nidentifika wkoll it-tibdil meħtieġ fl-imġiba tan-nies biex jitnaqqas l-użu personali tal-karozzi.

L-Aspett tas-Suġġett: It-Temp u l-Klima
1] Kapaċi nagħmel lista ta' tipi differenti ta' abitati u kapaċi nindika l-karatteristiċi li jiddistingwuhom minn xulxin.
2] Kapaċi nidentifika flora u fawna endemiċi u indiġeni. Kapaċi nirrelata l-karatteristiċi tagħhom mal-abitat lokali u l-klima.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
3] Kapaċi nidentifika l-effett tal-attività umana fuq il-klima tagħna.
IL-KOMUNIKAZZJONI

4] Kapaċi nirrifletti fuq it-tibdil fil-klima li jwassal għal kundizzjonijiet ħżiena fit-temp u fuq kif dawn iħallu impatt fuq l-organiżmi ħajjin kollha.
IT-TAGĦLIM KREATTIV
5] Kapaċi nidentifika kif ċerti speċi adattaw ruħhom għall-mikroklimi fl-ambjent tagħna.
NITGĦALLEM KIF
6] Kapaċi nispjega kif il-bijodiversità lokali għandha karatteristiċi xierqa għall-klima Mediterranja.
IS-SMIGĦ U T-TAĦDIT
7] Kapaċi nidentifika sorsi ta' enerġija nadifa f'livelli lokali u globali.
NITGĦALLEM INKUN JIEN
8] Kapaċi nirriċerka kif l-antenati tagħna kienu jużaw ir-riħ għall-vantaġġ tagħhom għal diversi raġunijiet u kapaċi nirriċerka l-prevalenza ta' jiem mirjieħa.
L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI





4] Kapaċi nirrifletti fuq it-tibdil fil-klima li jwassal għal kundizzjonijiet ħżiena fit-temp u fuq kif dawn iħallu impatt fuq l-organiżmi ħajjin kollha.







8] Kapaċi nirriċerka kif l-antenati tagħna kienu jużaw ir-riħ għall-vantaġġ tagħhom għal diversi raġunijiet u kapaċi nirriċerka l-prevalenza ta' jiem mirjieħa.

L-Aspett tas-Suġġett: It-Turiżmu
1] Kapaċi nanalizza kif l-istorja tagħna u d-diversi siti storiċi jistgħu jiġu promossi bħala attrazzjonijiet turistiċi. Kapaċi nidentifika diversi siti arkitettoniċi u nindika r-rikkezza u l-importanza kulturali tagħhom.
L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI
2] Kapaċi niddiskuti l-potenzjal tal-għadis bħala attrazzjoni turistika u kapaċi nelenka l-oriġini ta' fdalijiet storiċi f'qiegħ il-baħar.
IT-TAGĦLIM KREATTIV
3] Kapaċi niddiskuti l-benefiċċji li għandu t-turiżmu fuq l-ekonomija lokali u l-pressjoni li jpoġġi fuq ir-riżorsi naturali.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
4] Kapaċi nindika kif in-nuqqas ta' ppjanar ambjentali hu ta' theddida għall-industrija lokali tat-turiżmu.
NITGĦALLEM
KIF
5] Kapaċi nirrelata t-tkabbir tal-industrija tat-turiżmu f'Malta mad-degradazzjoni tal-abitati, eż. l-iżvilupp mal-kosta.
IT-TAGĦLIM KONJITTIV
6] Kapaċi niddiskuti l-importanza tat-tkabbir tas-settur lokali tal-ekoturiżmu.
IL-LINGWA ESPRESSIVA
7] Kapaċi ninvestiga l-inizjattiva Eko-Għawdex bħala każ ta' studju għall-ħajja u turiżmu sostenibbli, kif ukoll nevalwa r-riżultati tagħha.
IL-KOLLABORAZZJONI
8] Kapaċi nqabbel id-differenza ta' bejn lukandi b'ċertifikat ambjentali u oħrajn li m'għandhomx.
PERSONALI
9] Kapaċi nuri l-benefiċċji ta' bajjiet ekoċertifikati.
KONJITTIVA
10] Kapaċi nirrelata ma' xulxin l-importanza tal-bijodiversità u ż-żoni protetti, mat-turiżmu.
NITGĦALLEM NGĦIX MA' ĦADDIEĦOR

2] Kapaċi niddiskuti l-potenzjal tal-għadis bħala attrazzjoni turistika u kapaċi nelenka l-oriġini ta' fdalijiet storiċi f'qiegħ il-baħar.

3] Kapaċi niddiskuti l-benefiċċji li għandu t-turiżmu fuq l-ekonomija lokali u l-pressjoni li jpoġġi fuq ir-riżorsi naturali.

4] Kapaċi nindika kif in-nuqqas ta' ppjanar ambjentali hu ta' theddida għall-industrija lokali tat-turiżmu.

KIF
5] Kapaċi nirrelata t-tkabbir tal-industrija tat-turiżmu f'Malta mad-degradazzjoni tal-abitati, eż. l-iżvilupp mal-kosta.

6] Kapaċi niddiskuti l-importanza tat-tkabbir tas-settur lokali tal-ekoturiżmu.

7] Kapaċi ninvestiga l-inizjattiva Eko-Għawdex bħala każ ta' studju għall-ħajja u turiżmu sostenibbli, kif ukoll nevalwa r-riżultati tagħha.

8] Kapaċi nqabbel id-differenza ta' bejn lukandi b'ċertifikat ambjentali u oħrajn li m'għandhomx.

9] Kapaċi nuri l-benefiċċji ta' bajjiet ekoċertifikati.

10] Kapaċi nirrelata ma' xulxin l-importanza tal-bijodiversità u ż-żoni protetti, mat-turiżmu.

L-Aspett tas-Suġġett: Il-Migrazzjoni Umana
1] Kapaċi nanalizza raġunijiet varji għaliex in-nies huma sfurzati jħallu pajjiżhom u jibdew bil-migrazzjoni bħala fenomenu naturali.
IT-TAGĦLIM KREATTIV
2] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta t-tipi differenti ta' migrazzjoni li hawn madwar id-dinja.
IL-BIDLA SOĊJALI
3] Kapaċi nirriċerka l-effett tal-migrazzjoni tal-massa fuq ir-riżorsi ta' pajjiż. Kapaċi nidentifika n-nies involuti fl-għoti ta' għajnuna lill-immigranti irregolari u lil dawk li qed ifittxu kenn, eż. salvataġġ fuq il-baħar, interventi mediċi, rilokazzjoni u għajnuna meħtieġa.
IL-KOLLABORAZZJONI
4] Kapaċi nagħmel lista ta' raġunijiet għaliex numru sinifikanti ta' Maltin emigraw lejn pajjiżi oħra fl-aħħar seklu.
L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI
5] Kapaċi niddiskuti l-implikazzjonijiet soċjali marbuta mal-migrazzjoni.
IL-LINGWA ESPRESSIVA

2] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta t-tipi differenti ta' migrazzjoni li hawn madwar id-dinja.

3] Kapaċi nirriċerka l-effett tal-migrazzjoni tal-massa fuq ir-riżorsi ta' pajjiż. Kapaċi nidentifika n-nies involuti fl-għoti ta' għajnuna lill-immigranti irregolari u lil dawk li qed ifittxu kenn, eż. salvataġġ fuq il-baħar, interventi mediċi, rilokazzjoni u għajnuna meħtieġa.

4] Kapaċi nagħmel lista ta' raġunijiet għaliex numru sinifikanti ta' Maltin emigraw lejn pajjiżi oħra fl-aħħar seklu.

5] Kapaċi niddiskuti l-implikazzjonijiet soċjali marbuta mal-migrazzjoni.
