Rispons
EN | MT  

Gwida għall-Edukaturi fuq il-Pedagoġija u l-Assessjar

Agħfas fuq l-icon t'hawn isfel biex tniżżel il-Gwida għall-Edukaturi fuq il-Pedagoġija u l-Assessjar






Il-Qasam tat-Tagħlim: L-Edukazzjoni għad-Demokrazija / L-Umanitajiet

L-Istudji Ambjentali > LEVEL 8





L-Aspett tas-Suġġett: L-ilma

  
1] Kapaċi nidentifika u nispjega għaliex il-gżejjer Maltin għandhom riżorsi limitati ta' ilma ħelu.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

2] Kapaċi nispjega kif l-ilma fil-gżejjer Maltin ġie mmaniġġjat b'mod sostenibbli matul iż-żminijiet. Kapaċi nanalizza l-importanza tal-liġijiet relatati mal-ilma u tal-istrutturi li bihom jinġabar, jinħażen u jitwassal l-ilma, li nbnew matul perijodi differenti.  
 L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI

3] Kapaċi nanalizza l-użi varji ta' mkejjen minn fejn joħroġ l-ilma ġieri eż. l-Għajn tal-Ħasselin u t-Triq tal-Għajn (il-Fontana) u l-funtani tal-ilma/għejun li kienu jintużaw fl-imgħoddi, u nevalwa s-sengħa meħtieġa għat-tħaffir ta' bjar f'għamla ta' qanpiena u għall-bini ta' ħażniet oħra tal-ilma, mill-antenati tagħna. 
4] Kapaċi niddiskuti prattiċi li huma ta' theddida għad-disponibbiltà u l-kwalità tar-riżorsi tal-ilma, eż. l-ippumpjar żejjed tal-ilma, l-ispieri illegali, u l-użu irresponsabbli tal-fertilizzanti. 
 IL-LINGWA ESPRESSIVA

5] Kapaċi nispjega kif ix-xejriet ta' meta tinżel ix-xita, l-imblukkar tan-nixxigħat tal-ilma li jwasslu għall-widien, u t-tnaqqis tal-uċuħ li jassorbu l-ilma jwasslu għal għargħar ta' ilma qerriedi u għat-tkaxkir u l-ġarr tal-ħamrija.
 IL-LINGWA ESPRESSIVA
6] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif il-ħtieġa għall-ilma evolviet matul iż-żminijiet u niddeskrivi l-modi ta' tnaqqis tal-ħela tal-ilma li ġew addottati. 
 KONJITTIVA

7] Nagħraf l-importanza li f'kull bini jkun hemm faċilità għall-ġbir tal-ilma tax-xita. 
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV

8] Kapaċi nuri kif l-ilma tal-pjan u l-ħażna naturali tal-ilma ta' fuq it-tafal huma r-riżultat tal-istruttura ġeografika tal-gżejjer Maltin.
9] Kapaċi nispjega r-rabta ta' bejn iċ-ċiklu tal-ilma u d-disponibbiltà tar-riżorsi tal-ilma ħelu.
 IT-TAGĦLIM SOĊJALI

10] Kapaċi niddiskuti kif l-ilma mill-impjanti tar-reverse osmosis jissupplixxi l-bini bl-ilma u nidentifika l-aspetti negattivi u pożittivi tiegħu.  
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV 


11] Kapaċi nirriċerka u nikkompara l-perċentwali ta' ilma pprovdut mill-impjanti tar-reverse osmosis mal-ilma li jiġi ppumpjat mill-ilma tal-pjan.
 L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM
12] Kapaċi nidentifika r-raġunijiet u l-konsegwenzi ta' dawn il-valuri.
 NITGĦALLEM INKUN JIEN

13] Kapaċi nassessja kemm huma xierqa s-sistemi użati biex jittaffew il-kwistjonijiet relatati mad-disponibbiltà tal-ilma, eż. is-sistemi tal-ilma użat, l-impjanti għat-tisfija tal-ilma.
 PRATTIKA

14] Kapaċi nieħu azzjonijiet personali u nikkollabora ma' oħrajn biex nippromwovi miżuri prattiċi għat-tnaqqis tal-konsum tal-ilma. 
 IL-KOMUNIKAZZJONI GĦAD-DIVERSITÀ

15] Kapaċi nispjega li l-ilma hu s-sors tal-ħajja għal kull tip ta' ħlejqa f'kull tip ta' abitat, kif ukoll għaliex l-ilma hu utli għall-ħajja organika.
 IL-LINGWA ESPRESSIVA



L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum

1] Kapaċi niddistingwi u nidentifika r-raġunijiet tat- tqassim mhux indaqs tar-riżorsi fost in-nies u l-pajjiżi tad-dinja. 
 IL-BIDLA SOĊJALI

2] Kapaċi niddiskuti kif ir-riżorsi li jiġġeddu jistgħu jintużaw b'mod sostenibbli biex jilħqu d-domandi tal-produzzjoni u l-konsum.
 PERSONALI

3] Kapaċi nagħżel b'mod responsabbli prodotti li m'għandhomx impatt fuq in-nies, l-annimali, il-pjanti u l-abitati.
NITGĦALLEM KIF

4] Kapaċi ninvestiga kif l-iżvilupp li hu maħsub biss għat-tkabbir ekonomiku jista' jwassal għall-qerda tal-ekosistemi u t-telf tal-bijodiversità.  
 L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM

5] Kapaċi nagħmel lista ta' modi tekniċi varji għall-preservazzjoni tal-ikel li kienu jintużaw fl-imgħoddi.
 L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI


6] Kapaċi nagħraf kif u għaliex kien jintuża l-melħ fl-imgħoddi, u l-għan tiegħu bħala valur monetarju.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF



L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Agrikultura

1] Kapaċi nevalwa l-benefiċċji tax-xiri ta' prodotti lokali meta possibbli.
 NITGĦALLEM KIF

2] Kapaċi nagħmel lista ta' prodotti lokali tal-gżejjer Maltin u nispjega l-metodu tal-biedja u l-produzzjoni tal-uċuħ tar-raba'.
 PRATTIKA


3] Kapaċi nassoċja prodotti tradizzjonali lokali li jintużaw fil-kċina Maltija, u nidentifika l-identità kulturali assoċjata mal-industrija kulinarja nnifisha. 
 
L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI
4] Kapaċi nindika l-benefiċċji tax-xiri ta' prodotti lokali sostenibbli.
 PERSONALI

5] Kapaċi nispjega kif l-użu tal-fertilizzanti u l-pestiċidi jista' jkollu impatt fuq riżorsi oħra bħall-kwalità tal-ilma, il-mikroorganiżmi fil-ħamrija, u l-kwalità tal-prodotti. 
 IL-LINGWA ESPRESSIVA

6] Kapaċi nagħti diversi eżempji kif in-nies jistgħu jinterferixxu l-bijodiversità lokali.
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

7] Kapaċi nagħmel lista ta' vantaġġi u żvantaġġi tal-biedja organika meta mqabbla mal-biedja konvenzjonali. 
 NITGĦALLEM INKUN JIEN

8] Kapaċi nqabbel prattiċi tradizzjonali tal-biedja ma' prattiċi tekniċi moderni. Kapaċi niddiskuti b'mod kritiku l-implikazzjonijiet assoċjati mal-industrijalizzazzjoni tal-biedja u kif ċerti tradizzjonijiet sparixxew mill-gżejjer Maltin. 
 NITGĦALLEM KIF

9] Kapaċi nidentifika forom differenti ta' moħqrija tal-annimali li ġejjin minn prattiċi bħalma huma t-tiġrijiet tradizzjonali u t-trobbija tal-annimali.
 L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM



L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Enerġija

1] Nagħraf li Malta tiddependi bis-sħiħ fuq l-użu tal-fuels fossili għall-iġġenerar tal-elettriku. Kapaċi nikkunsidra t-tniġġis ikkawżat mill-ħruq tal-fuels fossili u l-miżuri meħtieġa biex jitnaqqas it-tniġġis. 
 L-IMMANIĠĠJAR TAT-TAGĦLIM

2] Kapaċi nidentifika l-benefiċċji ta' sorsi ta' enerġija rinnovabbli. 
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

3] Kapaċi niġbor data biex nosserva l-konsum tal-elettriku fl-iskola/fid-dar u nissuġġerixxi modi prattiċi għat-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija. 
 L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI

4] Kapaċi ninvestiga t-tekniki użati fil-binjiet li jiffrankaw l-enerġija.
 PERSONALI

5] Kapaċi nanalizza l-effiċjenza tal-enerġija ta' apparati u kif dawn inaqqsu l-konsum tal-enerġija. 
 IT-TAGĦLIM KREATTIV

6] Kapaċi ninvestiga l-effett tal-faċilitajiet li jiġġeneraw l-enerġija fuq l-abitati tal-madwar. 
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF
7] Kapaċi nagħmel lista ta' tekniki li kienu jintużaw fl-imgħoddi u li m'għadhomx jintużaw bis-saħħa ta' apparati moderni.



L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Industrija

1] Kapaċi nidentifika l-impatt tar-rivoluzzjoni industrijali fuq l-ambjent u l-umanità. 
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

2] Kapaċi nanalizza kif id-diversifikazzjoni tal-impjiegi wasslet biex ċerti industriji jitilfu l-popolarità tagħhom jew jisparixxu għalkollox matul iż-żmien. 
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

3] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif l-għodod, it-tekniki, l-istili u l-materjali tal-industrija tal-bini evolvew matul is-snin.
 L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI

4] Kapaċi nirrelata t-tnaqqis tar-riżorsi mat-tkabbir ta' ċerti industriji, eż. il-franka u l-industrija tal-bini, is-siġar u l-industrija tal-għamara. 
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV

5] Kapaċi nikkollabora ma' oħrajn biex nadotta stil ta' ħajja sostenibbli bl-għan li jkunu mħarsa r-riżorsi naturali.
 IT-TAGĦLIM SOĊJALI

6] Kapaċi nagħraf li l-iskart għandu jiġi pproċessat kif jixraq ħalli jkunu mħarsa r-riżorsi naturali. 
NITGĦALLEM INKUN JIEN

7] Kapaċi nanalizza l-proporzjon tal-inħawi mibnija meta mqabbla mat-telf tal-ekosistemi. 
8] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta n-numru ta' żviluppi ġodda ma' dak ta' postijiet battala fil-lokalità tiegħi.  
 L-IMMANIĠĠJAR TAL-INFORMAZZJONI


9] Kapaċi nidentifika l-effetti negattivi tar-rimi illegali fuq abitati varji.
NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

10] Kapaċi nindika kif iż-żoni industrijali għandhom impatt fuq il-kwalità tal-ħajja tar-residenzi li jgħixu fil-madwar.
PERSONALI




L-Aspett tas-Suġġett: Xejriet ta' Produzzjoni u Konsum - L-Iskart

1] Kapaċi niddistingwi bejn skart organiku, skart riċiklabbli u skart ieħor. 
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

2] Kapaċi nispjega kif, fl-imgħoddi, it-tiswija u l-użu mill-ġdid kienu r-regola tal-ġurnata, u kif ftit li xejn kien jiġi ġġenerat skart.
 IL-LINGWA ESPRESSIVA 

3] Kapaċi nanalizza kif il-prattiki tar-rimi tal-iskart inbidlu matul is-snin.
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

4] Kapaċi nispjega li qabel l-introduzzjoni tal-plastik, il-prodotti kienu jinxtraw f'kontenituri differenti li kienu jerġgħu jintużaw u jiġu rritornati. 
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV

5] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta riċetti ta' matul żminijiet differenti u l-ingredjenti u l-iskart tagħhom, u nikkunsidra varjetajiet ta' ikel, matul żminijiet differenti, id-disponabbiltà tagħhom u s-sitwazzjoni finanzjarja tal-familji ta' dak iż-żmien.
 L-IPPJANAR U R-RIFLESSJONI

6] Kapaċi niddistingwi bejn skart u żibel mormi bl-addoċċ.
 NITGĦALLEM INKUN JIEN
7] Kapaċi naħdem f'tim biex norganizza kampanja kontra ż-żibel mormi bl-addoċċ.
 IT-TAGĦLIM SOĊJALI

8] Kapaċi nissuġġerixxi soluzzjonijiet biex jitnaqqas l-iskart, eż. l-użu ta' kontenituri li jistgħu jerġgħu jintużaw u x-xiri ta' prodotti b'inqas ippakkjar.   
 IL-KOLLABORAZZJONI

9] Kapaċi nuri l-importanza tal-ġerarkija tal-iskart, irrappreżentata f'għamla ta' piramida.
 IT-TAGĦLIM PERSONALI

10] Kapaċi nanalizza x-xejriet tal-konsum u l-produzzjoni relatati ma' soċjetà konsumistika. 
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

11] Kapaċi nagħraf il-problemi marbuta mar-rimi tal-iskart u l-ħolqien tal-miżbliet.
 NITGĦALLEM KIF

12] Kapaċi nagħmel lista tal-perikli potenzjali li jinħolqu minn skart tossiku, nukleari u kimiku. 
 IS-SMIGĦ U T-TAĦDIT

13] Kapaċi nuri kif iż-żibel jista' jkun ta' dannu għall-flora u l-fawna. 
 NITGĦALLEM INKUN JIEN

14] Kapaċi nissuġġerixxi titjib fil-proċeduri tal-ġbir tal-iskart.
 
PRATTIKA
15] Kapaċi nesplora t-tekniki li jintużaw biex tkun iġġenerata l-enerġija mill-iskart. 
 PERSONALI



L-Aspett tas-Suġġett: Il-Mobilità

1] Kapaċi nanalizza data minn sorsi ta' min jorbot fuqhom li tirrifletti d-dipendenza għolja fuq il-vetturi privati bħala mezz ta' trasport. Kapaċi nirrelata dan mal-proporzjon għoli ta' karozzi għal kull ras f'Malta u mal-konġestjoni tat-traffiku.  
 L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI

2] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta kif il-mobilità u l-mezzi tat-trasport tbiddlu mas-snin.
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

3] Kapaċi nikkunsidra mezzi sostenibbli ta' trasport bħala għażliet vijabbli. 
 NITGĦALLEM KIF
4] Kapaċi ninvestiga kif il-mezzi tat-trasport tal-imgħoddi jistgħu jiġu adattati għal modi moderni ta' mobilità sostenibbli.
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV

5] Kapaċi nagħti eżempji li juru li l-industrija tal-karozzi hi industrija intensiva ta' xogħol, materjal u enerġija. 
6] Kapaċi nirrifletti fuq l-effetti negattivi tal-emissjonijiet tal-karozzi u l-impatt tagħhom fuq it-tibdil fil-klima.
 IT-TAGĦLIM KREATTIV

7] Kapaċi nidentifika l-impatt negattiv li għandhom il-karozzi fuq il-viċinati, eż. it-tniġġis tal-arja u l-ħsejjes, l-effetti fuq il-bini u l-monumenti
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

8] Kapaċi niddistingwi l-impatti ambjentali differenti tal-karozzi li jaħdmu bil-petrol, bid-diesel, bl-elettriku, bis-sistema solari u bl-LPG.
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

9] Kapaċi nanalizza b'mod kritiku l-istat tas-sistema tat-trasport pubbliku ta' Malta. Kapaċi nidentifika wkoll it-tibdil meħtieġ fl-imġiba tan-nies biex jitnaqqas l-użu personali tal-karozzi.
 IT-TAGĦLIM SOĊJALI



L-Aspett tas-Suġġett: It-Temp u l-Klima

1] Kapaċi nagħmel lista ta' tipi differenti ta' abitati u kapaċi nindika l-karatteristiċi li jiddistingwuhom minn xulxin.  
2] Kapaċi nidentifika flora u fawna endemiċi u indiġeni. Kapaċi nirrelata l-karatteristiċi tagħhom mal-abitat lokali u l-klima.
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

3] Kapaċi nidentifika l-effett tal-attività umana fuq il-klima tagħna. 
 IL-KOMUNIKAZZJONI 


4] Kapaċi nirrifletti fuq it-tibdil fil-klima li jwassal għal kundizzjonijiet ħżiena fit-temp u fuq kif dawn iħallu impatt fuq l-organiżmi ħajjin kollha. 
 IT-TAGĦLIM KREATTIV
5] Kapaċi nidentifika kif ċerti speċi adattaw ruħhom għall-mikroklimi fl-ambjent tagħna.
 NITGĦALLEM KIF

6] Kapaċi nispjega kif il-bijodiversità lokali għandha karatteristiċi xierqa għall-klima Mediterranja. 
 IS-SMIGĦ U T-TAĦDIT

7] Kapaċi nidentifika sorsi ta' enerġija nadifa f'livelli lokali u globali. 
 NITGĦALLEM INKUN JIEN

8] Kapaċi nirriċerka kif l-antenati tagħna kienu jużaw ir-riħ għall-vantaġġ tagħhom għal diversi raġunijiet u kapaċi nirriċerka l-prevalenza ta' jiem mirjieħa.  
L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI



L-Aspett tas-Suġġett: It-Turiżmu

1] Kapaċi nanalizza kif l-istorja tagħna u d-diversi siti storiċi jistgħu jiġu promossi bħala attrazzjonijiet turistiċi. Kapaċi nidentifika diversi siti arkitettoniċi u nindika r-rikkezza u l-importanza kulturali tagħhom. 
 L-GĦARFIEN TIEGĦI NNIFSI

2] Kapaċi niddiskuti l-potenzjal tal-għadis bħala attrazzjoni turistika u kapaċi nelenka l-oriġini ta' fdalijiet storiċi f'qiegħ il-baħar.
 IT-TAGĦLIM KREATTIV

3] Kapaċi niddiskuti l-benefiċċji li għandu t-turiżmu fuq l-ekonomija lokali u l-pressjoni li jpoġġi fuq ir-riżorsi naturali. 
 NITGĦALLEM BIEX INSIR NAF

4] Kapaċi nindika kif in-nuqqas ta' ppjanar ambjentali hu ta' theddida għall-industrija lokali tat-turiżmu. 
 NITGĦALLEM
 KIF

5] Kapaċi nirrelata t-tkabbir tal-industrija tat-turiżmu f'Malta mad-degradazzjoni tal-abitati, eż. l-iżvilupp mal-kosta
 IT-TAGĦLIM KONJITTIV

6] Kapaċi niddiskuti l-importanza tat-tkabbir tas-settur lokali tal-ekoturiżmu.
 IL-LINGWA ESPRESSIVA

7] Kapaċi ninvestiga l-inizjattiva Eko-Għawdex bħala każ ta' studju għall-ħajja u turiżmu sostenibbli, kif ukoll nevalwa r-riżultati tagħha.
 IL-KOLLABORAZZJONI

8] Kapaċi nqabbel id-differenza ta' bejn lukandi b'ċertifikat ambjentali u oħrajn li m'għandhomx.
 PERSONALI

9] Kapaċi nuri l-benefiċċji ta' bajjiet ekoċertifikati.
 KONJITTIVA

10] Kapaċi nirrelata ma' xulxin l-importanza tal-bijodiversità u ż-żoni protetti, mat-turiżmu. 
 
NITGĦALLEM NGĦIX MA' ĦADDIEĦOR



L-Aspett tas-Suġġett: ​Il-Migrazzjoni Umana

1] Kapaċi nanalizza raġunijiet varji għaliex in-nies huma sfurzati jħallu pajjiżhom u jibdew bil-migrazzjoni bħala fenomenu naturali. 
 IT-TAGĦLIM KREATTIV

2] Kapaċi nqabbel u nikkuntrasta t-tipi differenti ta' migrazzjoni li hawn madwar id-dinja.
 IL-BIDLA SOĊJALI

3] Kapaċi nirriċerka l-effett tal-migrazzjoni tal-massa fuq ir-riżorsi ta' pajjiż. Kapaċi nidentifika n-nies involuti fl-għoti ta' għajnuna lill-immigranti irregolari u lil dawk li qed ifittxu kenn, eż. salvataġġ fuq il-baħar, interventi mediċi, rilokazzjoni u għajnuna meħtieġa.
 IL-KOLLABORAZZJONI

4] Kapaċi nagħmel lista ta' raġunijiet għaliex numru sinifikanti ta' Maltin emigraw lejn pajjiżi oħra fl-aħħar seklu. 
 L-UŻU TAL-MIDJA DIĠITALI

5] Kapaċi niddiskuti l-implikazzjonijiet soċjali marbuta mal-migrazzjoni.
 
IL-LINGWA ESPRESSIVA




Agħti r-rispons tiegħek hawn